تقابل فرهنگی در ایران و تعامل فرهنگی در امریکا

حتما شما هم تا به حال شنیده اید که امریکا فقط دویست سال فرهنگ دارد. من نمی دانم که این حرف از کجا آمده است ولی به نظر من این سخن بسیار بی ربط است. امریکا کشوری است که فرهنگ آن از ترکیب فرهنگ های مختلف مردم جهان شکل گرفته است و حتی امریکاییهای واقعی که همان سرخپوستان امریکا هستند نیز دارای هزاران سال تمدن و فرهنگ هستند.

متاسفانه ما در طول تاریخ کشورمان اجازه رسوخ فرهنگ بیگانه را به محدوده اقلیمی خود نداده ایم و فقط فرهنگ هایی در ما تاثیر گذاشته اند که مهاجم بوده و به زور در ما رخنه کرده اند. بنابراین ما شاهد این هستیم که در کشورمان و در میان اقوام مختلفی که در کنار هم زندگی می کنند, تقابل فرهنگی نسبت به تعامل فرهنگی بسیار بارز و شاخص است.

بخاطر تجربه های بدی که از تعرض به سنن و آیین های فرهنگی در قوم های مختلف مردم ایران وجود دارد, قوم های کشور ما از نظر فرهنگی بسیار بسته شده اند و ترس ناخواسته ای که از انقراض و فروپاشی در آنها بوجود آمده است, باعث شده است که آنها شیوه تدافعی برتری طلبی را برای خود برگزینند و از آن برای حفظ و بقای نسل خود استفاده کنند.

بنابراین مردم کشور ما به مرور زمان نژاد پرست شده اند و نژاد خود را نژاد برتر و فرهنگ خود را نیز فرهنگ برتر جهان می دانند. در ضمن در درون کشور ایران نیز قوم های مختلف ایرانی خود را برتر از قوم های دیگر می دانند. فارس و لر و آذری و کرد و عرب و بلوچ و مازنی و گیلکی, هرکدام گمان می کنند که برترین نژاد هستند و حتی دیگر قوم ها را مسخره می کنند. ولی در واقع برتری فرهنگی و نژادی اصلا بی معنی است و این فقط یک سیستم تدافعی در برابر تهاجم و تعرض است.

تکیه بیش از حد به تمدن دوهزار و پانصد ساله کشور ما هم یکی دیگر از همین شیوه های تدافعی است. در حالی که شما آثار آن تمدن اولیه را در کشوری مثل امریکا بیشتر از کشور ایران می بینید. علت این است که کشور امریکا یک کشور چند فرهنگی است و خاصیت فرهنگ پذیری آن سبب گردیده است که بتواند از فرهنگ ایرانیانی که به آن کشور مهاجرت کرده اند سود بجوید.

به زبان ساده تر, فرهنگ امریکا مجموعه ای است از فرهنگ چند هزار ساله چین, هند, مصر, ایران, کشورهای عربی, اروپا, سرخپوستان و سیاهپوستان و اسپانیایی زبانها. در مدارس امریکا, فرهنگ های مختلف جهان به دانش آموزان تدریس می شود و به آنها یاد می دهند که چگونه نکات مثبت آن فرهنگ ها را یاد بگیرند. همچنین آنها در مورد مذهب های مختلف جهان نیز اطلاعاتی کسب می کنند که مغرضانه نیست و صرفا جهت اطلاع رسانی به دانش آموزان است.

در امریکا یک چینی, یک آلمانی , یک ایرانی, یک عرب و یک مکزیکی به راحتی می توانند با یکدیگر صحبت کنند و یک کار گروهی انجام دهند ولی در ایران ترکیب یک گروه متشکل از یک لر, یک آذری, یک فارس, یک کرد, یک بلوچ و مثلا یک گیلکی یرای یک کار گروهی بسیار نامحتمل و بیهوده است.

حدود هجده سال پیش, من در دوران دانشجویی و در یک دوره تابستانی معلم کارگاه کامپیوتر معلم های نمونه استان های مختلف کشور بودم. طبیعتا هر کدام از معلم های عزیزی که اکثر آنها هم بالاتر از پنجاه سال داشتند, از یک استان کشور انتخاب شده بودند. در تمام طول مدت چهل روزی که آنها مهمان ما بودند مانند خروس جنگی به جان هم می افتادند و قومیت خود را به رخ یکدیگر می کشیدند. هر کدام از آنها که با لهجه خاص خود سوالی را مطرح می کرد دیگران به او می خندیدند و او را مسخره می کردند.

در امریکا هم ممکن است لهجه جنوبی را مسخره کنند ولی این عمل به قصد آزار و زجر دادن طرف مقابل نیست. در امریکا مردم یاد گرفته اند که درجامعه خود به فرهنگ و سنت های یکدیگر احترام بگذارند و حتی نکات مثبت و جالب آن را یاد بگیرند. من با هر امریکایی که برخورد می کنم می گوید که من غذاهای ایرانی را دوست دارم و یا رقص و آهنگ های ایرانی را دوست دارم. وقتی برای آنها سه تار می زنم با لذت به آن گوش می کنند و برایشان صدایی اسرار آمیز و دلنشین است.

اولین چیزی که یک نفر پس از مهاجرت به امریکا می آموزد, این است که با فرهنگ مردم مختلف جهان آشنا می شود. او یاد می گیرد که شیوه زندگی مردم خاور دور چگونه است و یا اینکه مثلا هندی ها چگونه زندگی می کنند. سپس ما تازه متوجه می شویم که هیچ برتریتی در بین قوم های مختلف جهان مطرح نیست و آنچه که هست فقط تفاوت است و بس.

من دیگر باید بروم پی کارم.