من با بقیه فرق دارم!

نظر شما درباره جمله ای که برای عنوان این موضوع انتخاب کرده ام چیست؟ من با بقیه فرق دارم! حتما شما هم این جمله را زیاد شنیده اید و یا مثل من از این جمله زیاد استفاده کرده اید. چیزهایی مثل همه مردها اینجوری هستند ولی من با آنها فرق می کنم. همه زن ها این خصلت بد را دارند ولی من با همه آنها فرق می کنم. همه ایرانیها فلان عادت بد را دارند ولی من با آنها فرق می کنم. همه فلان احساس را دارند ولی من با همه فرق می کنم.

در مورد شما قضاوت نمی کنم ولی خود من این جمله پوچ را خیلی زیاد برای دیگران و یا برای خودم به کار برده ام و نمی دانستم که این احمقانه ترین چیزی است که ممکن است یک نفر بگوید. اگر کسی به من گفت که مثلا این کاری را که می کنی باعث می شود که سرت کلاه برود, گفته ام نه من با همه فرق می کنم و نمی گذارم این اتفاق بیافتد. اگر به من گفتند که اگر به امریکا بروی ممکن است طلاق بگیری خندیدم و گفتم ما با همه فرق می کنیم و این اتفاق نمی افتد. اگر به من گفتند که مردان در روابط خود با زنها همیشه یک گوشه چشمی به مسائل دیپلماتیک هم دارند من گفتم که من با همه مردان فرق می کنم.

ما در واقع دلمان می خواهد که با دیگران فرق داشته باشیم و همواره به خود و دیگران تاکید می کنیم که ما تافته ای جدا بافته هستیم ولی آیا چنین چیزی واقعیت دارد؟ به عنوان یک نظر شخصی که هیچ مبنای علمی هم ندارد دوست دارم بگویم که در خوش بینانه ترین حالت شاید همه انسانها فقط در یک درصد از واکنش های طبیعی خود با اکثریت انسانهای دیگر فرق داشته باشند. یعنی از هر صد عمل و عکس العمل مشابهی که ما انجام می دهیم ممکن است یکی از آنها با اکثریت انسان ها مطابقت نداشته باشد. آن یک عمل نیز ممکن است نتیجه ای نامطلوب تر از دیگران در بر داشته باشد.

پس ما تا حد بسیار زیادی شبیه به تمام انسان های جهان هستیم با تمام خوبیها و بدیهای آن. اگر از اسم عوام الناس خوشتان نمی آید من آن را به کار نمی برم ولی به کار نبردن این اسم چیزی را عوض نخواهد کرد. انسانهای مختلف با خصوصیاتی مشابه در طول زندگی خود مهارت هایی را کسب می کنند که آنها را در گوشه های مختلفی از جامعه به کار بگیرند و بتوانند از آن راه پول در بیاورند و زندگی کنند. در کنار آن نیز مهارت هایی را از جامعه کسب می کنند تا بتوانند روابط اجتماعی خود را بر پایه آن برقرار کنند.

انسانها با کسب مهارت های اجتماعی و علمی و در یک مقطع خاصی از زندگی خود دچار این عارضه فکری می شوند که آنها برتر از دیگر انسان ها هستند. نکته گمراه کننده در اینجا این است که انسان این برتری را از تواناییهای ذاتی خود می داند نه از مهارتهای اجتماعی که کسب کرده است. آنها نه تنها دچار خودبزرگ بینی می شوند بلکه دچار خود سوپرمن بینی می شوند و خود را تافته ای جدا بافته از دیگران می دانند. این انسان ها چه کسانی هستند؟ این انسان ها من هستم و شما هستید.

اگر از تمام افرادی که در سراسر دنیا دچار اعتیاد شده اند بپرسید که چرا آن کار را شروع کرده اند می گویند به خاطر اینکه فکر می کردیم هر زمانی که بخواهیم می توانیم آن را ترک کنیم. اگر از او بپرسید که مگر تو نشنیده بودی که ترک اعتیاد بسیار دشوار است جواب خواهد داد که چرا شنیده بودم ولی فکر می کردم که من با همه فرق دارم و من می توانم هر زمانی که اراده کنم آن را ترک کنم.

برخی از ما برای اینکه برتر بودن خودمان را در میان انسان ها قطعی کنیم, با تقسیم بندی انسانها خطوط فرضی مشخصی را برای آنها مشخص می کنیم که در نهایت به مقصود خود برسیم. مثلا می گوییم انسانها دو دسته هستند که یک دسته از آنها خوب هستند و دسته دیگر بد. طبیعتا ما در دسته خوب هستیم. سپس دسته انسانهای خوب هم دو دسته هستند که یک دسته آدم حسابی هستند و یک دسته دیگر هم آدم ناحسابی و عوام الناس. طبیعتا ما در دسته آدم حسابی ها هستیم. آدم حسابی ها هم دو دسته هستند که یک دسته از نظر فکری, خودی هستند و دسته دیگر ناخودی. طبیعتا ما در خودی ها هستیم. از بین آدم خودی ها هم در نهایت فقط چند نفر عقلشان درست کار می کند که من هم یکی از آن چند نفر هستم و اون یکی هم مثلا استادم یا همسرم یا برادرم است!!!

ولی واقعیت این است که ما حتی با آن انسانی که به جرم قتل در زندان به سر می برد نیز فرق چندانی نداریم و برخی از وقایع به سادگی می تواند ما را در موقعیت آن فرد قرار دهد. شاید شما مخالف باشید ولی من به شما قول می دهم که بسیاری از ما اگر مثلا با سیستم موجود در ایران به یک قدرت سیاسی برسیم, کارهای مشابه و یا حتی بدتری را نسبت به کسانی که الآن در آن موقعیت هستند انجام خواهیم داد. زیرا ما در مقابل شرایط و سیستم هایی که به ما تحمیل می شوند آسیب پذیریم و اگر مانند یک فرد معتاد گمان کنیم که من با دیگران فرق می کنم, دچار یک اشتباه بزرگ شده ایم.

من باید بپذیرم که من هم گهگاه دروغ می گویم. من هم اگر یک سوزن به پایم فرو کنند به گناهان کرده و ناکرده خودم اعتراف می کنم. من هم اگر اسلحه و پول در اختیارم بگذارند و بگویند هر کاری که دوست داری بکن به دیگران زور می گویم و اجازه نفس کشیدن به مخالفانم را نمی دهم. من هم این قابلیت را دارم که یک دیکتاتور بزرگ بشوم. من هم ممکن است شرایطی برایم پیش بیاید که تبدیل به یک قاتل شوم. من هم ممکن است در شرایطی قرار بگبرم که یک خانم را آزار بدهم. من هم می رقصم. من هم جوک می گویم و لودگی می کنم. من هم غمگین می شوم و گریه می کنم. من هم عصبانی می شوم و ممکن است کنترل از دستم در برود.

وقتی ما بدانیم که سوپر من نیستیم سعی می کنیم که خودمان را در شرایط خاصی قرار ندهیم که دچار اشتباه شویم. می دانیم که اگر حتی یک نفر هم موفق به ترک اعتیاد خود نشده است ممکن است دومین نفر من باشم پس به سراغ آن نمی روم. می دانم که اگر حتی یک نفر با داشتن پول و اسلحه و اختیار نامحدود نتوانسته است از دیکتانور شدن خود جلوگیری کند, ممکن است دومین نفر هم من باشم پس من این قدرت و اختیارات بلاعزل و نامحدود را قبول نمی کنم چون می دانم که من هم مثل بقیه انسانها تحت تاثیر موقعیت و شرایط خاص قرار می گیرم و مثل آنها رفتار می کنم.

یک روز در زمان دانشجویی من, یکی از دوستانم که یعدها موسیقی دان و نوازنده معروفی شد از شهرستان به تهران و به خانه ما آمد. بعد از سلام و احوالپرسی و گفتگوهای عادی به سراغ دستگاه پخش من رفت تا یک آهنگ را انتخاب کند و آن را در داخل دستگاه قرار دهد. بعد از اینکه تمام سی دی ها و نوارهای من را بالا و پایین کرد گفت یعنی تو یک دونه آهنگ درست و حسابی نداری؟! این ها که همش سمفونی و موسیقی کلاسیک و تک نوازی و این چیزها است! من گفتم خوب آهنگ حسابی همین چیز هاست دیگه. مگه دنبال چی می گردی؟ گفت گوگوشی, داریوشی, ستاری, چیزی. گفتم من از این آشغال ها گوش نمی کنم! این صحبت من باعث یک بحثی شد که من را به فکر فرو برد. من با جدا کردن خودم از عوام الناس در واقع بخش بزرگی از خودم را جدا کرده بودم در حالی که این کار من بسیار اشتباه بود. بعد ها نه تنها تمام آن آهنگ ها و اینور دلم و اونور دلم را گوش می کردم بلکه شروع کردم به دیدن سریال ها و فیلم های ایرانی تا با بخشی از وجود خودم که برایم ناشناخته بود نیز آشنا شوم.

بخشی از وجود من آن قاتلی است که الآن در پشت میله های زندان به فکر فرار است و بخشی دیگر از وجود من زندان بان همان زندان است. بخشی دیگر از وجود من آن زنی است که یک نوار باریک به دور کمرش بسته است و بر روی سن عربی می رقصد. بخشی دیگر آن پیرمرد پینه دوزی است که بر روی یک جعبه چوبی نشسته است و کفش عابران را ترمیم می کند. بخشی دیگر از وجودم آن رهبر ارکستری است که با حرکت چوب خود سعی می کند گروهش را هماهنگ کند. بخش دیگر از وجودم آن کودکی است که در سر چهارراه از پنجره یاز یک ماشین آویزان شده است و گدایی می کند. و بخش دیگری از وجودم هیتلر است.

پس من با دیگر انسان ها هیچ فرقی ندارم. شما چه فکر می کنید؟