مهاجرت و اعتقادات پشمی

دوشنبه صبح است و من از لحظه ای که وارد شرکت شدم حتی وقت سر خاراندن هم پیدا نکردم. الآن کمی فرصت پیدا کردم و بلکه بتوانم چیزی بنویسم. مشکل بیشتر آدمها در روزهای دوشنبه این است که بدن آنها بعد از دو روز تعطیلی به تنبلی عادت می کند و دوباره بر سر کار رفتن سخت می شود. البته مشکل من این است که شب هایی را که فردایش تعطیل هستم شب زنده داری می کنم و برای همین هم ساعت درونیم به هم می خورد و بیدار شدن در صبح دوشنبه برایم سخت می شود. الآن هم با زور قهوه سعی می کنم که خوابم نبرد!

وقتی که انسان مهاجرت می کند به خاطر شرایط جدیدی که برای او پیش می آید بسیاری از افکار از بایگانی مغز او بیرون کشیده می شود و او را وادار می کند که از تمامی داشته های ذهنی خود استفاده نماید. در این شرایط کسی که در خارج از گود ایستاده است متوجه می شود که آن فرد از نظر فکری و روحی تغییر کرده است و مثلا مذهبی, فیلسوف, خرافاتی و یا حتی روان پریش شده است. در واقع این تغییرات روانی واکنش های دفاعی ذهن انسان در مقابل از دست دادن نقطه های اتکا و احساس امنیت اجتماعی است.

فرض کنید که من در ایران و در کنار خانواده و فامیل زندگی می کنم. روزها می روم دانشگاه و یا به سر کار می روم و شب ها خسته به خانه بر می گردم و شام می خورم با دوستانم در پای تلفن حرف می زنم. کمی به پدر و مادر, برادر و خواهر و یا همسر و فرزندم غر می زنم و سپس بعد از انجام کارهای معمولی و روتین سرم را بر روی بالش می گذارم و می خوابم. حتی اگر مسئولیت های مالی من به حدی باشد که باعث ایجاد استرس در درون من شود, پیوندهای اجتماعی باعث می شود که روال ذهنی من تغییر نکند. مثلا در شرایط بد مالی ممکن است فکر کنم که باید چکار کنم تا پدرم بخشی از زمین هایش را بفروشد و پولش را به من بدهد و یا اینکه فکر می کنم که فوقش در بدترین حالت وسایلم را می گذارم خانه خاله ام و خودم هم مدتی به منزل عمه ام می روم تا دوباره بتوانم اوضاع را سر و سامان دهم.

وقتی که من به یک کشور جدید مهاجرت می کنم, چون افرادی را که نقطه اتکاء ناخواسته و نادانسته من بوده اند را بسیار دور از خود می بینم, زنگ خطری در ذهن من به صدا در می آید و مغز من را فعال تر می کند. در نتیجه شعاع عملکرد مغز بیشتر می شود و من را به بخش بایگانی های راکد ذهن هدایت می کند. جایی که افکار زمان کودکی و یا خاطرات فراموش شده من در آن خفته است. از طرف دیگر ذهن ما تلاش می کند که داده های جدیدتری را نیز از پیرامون خود جذب کند تا ما بتوانیم در محیط جدید به بقای خود ادامه دهیم. ترکیب داده های جدید و خاطرات بایگانی شده, افکار جدیدی را برای ما می سازد که من آن را معجون مهاجرت می نامم.

برخی از این افکار که شاید رنگ و بوی خرافات هم داشته باشد می تواند سپر دفاعی مناسبی در مقابل واکنش های طبیعی ما باشد. مثلا وقتی که شما با پشت سر گذاشتن مشکلات بسیار زیاد به امریکا آمده اید و پس از ارسال صدها رزومه برای یافتن کار هیچ جوابی دریافت نکرده اید و پول شما هم در حال تمام شدن است و تسلط کمی هم به زبان انگلیسی دارید و کسی هم نیست که به شما کمک کند, ناخودآگاه مغز شما وارد عمل می شود و اعتقاداتی را برای شما ایجاد می کند که بتوانید از آن به عنوان جایگزین نقاط اتکا استفاده کنید.

وقتی که من به امریکا آمدم مغز من, دو اعتقاد اصلی که مدت ها پیش در ذهن من بایگانی شده بود را برایم زنده کرد. این دو اعتقاد در حالی که کاملا متضاد با یکدیگر هستند ولی در عین حال بسیار شبیه به هم هستند و می توانند در کنار یکدیگر به صورت مسالمت آمیز زندگی کنند. شاید شما هم دوست داشته باشید که بدانید در مغز معیوب من چه می گذرد برای همین من این دو اعتقادی که معجون مهاجرت است را برای شما شرح می دهم.

اعتقاد اول:

وقتی که مشکل بزرگی برایم پیش می آید که تحمل آن برایم دشوار است و یا مثلا کسی به من حرفی میزند که خیلی به من بر می خورد و یا به خاطر عدم امنیت و یا مهارت اجتماعی در امریکا دچار سرخوردگی اجتماعی و یا فردی می شوم, از این اعتقاد و باور خود استفاده می کنم. جالب اینجا است که این اعتقاد برای من خیلی خوب کار می کند و می تواند سیستم فکری من را به حالت عادی و اولیه برگرداند و من را از حالت احساس بد درآورد. سعی می کنم طرز تهیه این اندیشه را برایتان بنویسم.

در این روش من سعی می کنم که خودم را در مقیاس ابعاد کهکشانی قرار دهم و آن را اندازه بگیرم. به عنوان مثال می گویم که راه شیری در مقابل کل کهکشانهایی که وجود دارد یک نقطه و یا خط باریکی است. در این خط باریک راه شیری, یک نقطه کوچولو وجود دارد که اسمش منظومه شمسی است. در این منظومه شمسی که خود نقطه ناچیزی است, یک ذره کوچک دیگری وجود دارد که اسمش کره زمین است. در این کره زمین نیز یک ذره ناچیز و کوچک وجود دارد که آن ذره من هستم. این ذره کوچک که اصلا بود و نبودش هیچ اثری در جایی ندارد, یک مشکلی دارد که فکر می کند بزرگ ترین مشکل جهان هستی است! به نظر شما مسخره نیست؟!

اعتقاد دوم:

وقتی که می خواهم کاری را انجام دهم ولی توان آن را در خود احساس نمی کنم و یا وقتی تلاش می کنم و نتایج کافی را بدست نمی آورم, در آن زمان احساس ناامیدی و یاس در من بروز می کند و ممکن است گمان کنم که من هرگز موفق به انجام آن کار نمی شوم. شرایط نامساعد و یا عدم تسلط به مهارتهای اجتماعی این احساس ناامیدی را در فرد مهاجر ایجاد می کند و مثلا من پیش خود می گویم که وقتی من به زبان انگلیسی تسلط کامل ندارم چگونه ممکن است که بتوانم در کار خود پیشرفت کنم. اعتقاد دوم به من کمک می کند که اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورم و همچنین شرایط نامساعدی که خارج از توان من است را به راحتی بپذیرم. سعی می کنم که طرز تهیه این اعتقاد را هم برای شما بنویسم.

من وقتی که بچه بودم خیلی به مردن فکر می کردم و همیشه سعی می کردم تا تلاش کنم مردن را در ذهن خودم شبیه سازی کنم. فکر کردن به بهشت و جهنم بعد از مردن خیلی ساده است چون ذهن انسان می تواند هرچیزی را که دوست دارد بسازد و شما را در آن موقعیت قرار دهد. ولی فکر کردن به فنا و نابود شدن کمی مشکل است. من چشمانم را می بستم و سپس سعی می کردم تا به خودم بقبولانم که من مرده ام و الآن به هیچ چیزی فکر نمی کنم و هیچ چیزی را هم نمی بینم و نمی شنوم. پس از یک مدت دریافتم که چنین چیزی تقریبا غیر ممکن و یا بسیار دشوار است چون بهرحال حتی اگر چشمهایم را ببندم نقاط نورانی مختلف در جلوی چشمانم ظاهر می شود و اگر گوشهایم را هم ببندم صدایی را می شنوم که در ذهنم با من صحبت می کند.

بعد از یک مدت با ذهن کودکانه خودم دریافتم که اگر من نباشم اصلا هیچ چیزی وجود نخواهد داشت. در واقع وقتی که خودم را مرده می پنداشتم و سعی می کردم چیزی را بعد از خودم مجسم کنم, می فهمیدم که این باز من هستم که دارم به آن چیزها نگاه می کنم پس نتیجه گرفتم که فنا شدن من یعنی فنا شدن جهان هستی و تجسم آن در زمانی که من همچنان زنده هستم غیر ممکن است. مطالعه کتابهای نجوم این افکار را در من تقویت می کرد و کم کم این اعتقاد را در من به وجود آورد که من مرکز جهان هستی هستم! مشکلی که این اعتقاد داشت این بود که همانطوری که من فکر می کردم مرکز جان هستی هستم, دیگری هم چنین فکری می کرد و آیا امکان داشت که یک جهان هستی به تعداد تمام انسانهای روی کره زمین و یا موجودات هستی مرکز داشته باشد؟

بعد از کمی بررسی متوجه شدم که این امکان وجود ندارد که یک جهان هستی چند مرکز داشته باشد. بنابراین کم کم به این نتیجه رسیدم که جهان هستی من با جهان هستی یک نفر دیگر فرق می کند و من مرکز جهان هستی خودم هستم و یک پشه هم مرکز جهان هستی خودش است. البته بعدها با خواندن نظریه کیک کشمشی نظرم عوض شد و فهمیدم که یک جهان هستی واحد می تواند بی نهایت مرکز داشته باشد. ولی نه مرکز ثقل بلکه مرکز بسط. مثل یک کیک کشمشی در حال پختن که وقتی پف می کند, هر کشمش می بیند که کشمشهای دیگر دارند از اطراف او دور می شوند و بنابراین می تواند خود را مرکز بسط و یا گسترش آن کیک کشمشی بداند. بهرحال آنچه که در این اعتقاد مهم است این است که شما خود را در مرکز جهان هستی قرار دهید.

در این اعتقاد اگر شما به یک ستاره بسیار کوچک در شب نگاه کنید, و متوجه حضور او بشوید, ورود یک ذره نور را به درون چشمان خودتان اتفاقی نمی دانید. در واقع آن ذره نور میلیون ها سال پیش از یک ستاره حرکت کرده است. در آن زمان حتی هیچ انسانی وجود نداشت. آن ذره نور رقص کنان و مواج به راه خود ادامه داده است و میلیونها سال آمده است و آمده است. در این مدت حیات در کره زمین شکل گرفته است و نسل اندر نسل موجودات مختلف آمده اند و رفته اند. آن ذره نور همچنان به راه خودش ادامه داده است. تا اینکه شما به دنیا آمده اید و بعد از چندین سال در یک شب پر ستاره سر خودتان را به سمت آسمان گرفته اید و اجازه داده اید که آن ذره نور پس از طی کردن آن مسافتی که میلیونها سال طول کشیده است به درون چشم شما برود و شما آن ستاره را ببینید.

در واقع بر پایه این اعتقاد شما می پندارید که آن ستاره برای این بوجود آمده است که یکی از ذرات نور آن توسط شما دیده شود و برای شما موجودیت پیدا کند. به همین طریق تمامی محیط پیرامون خودتان را ارزیابی می کنید و در مورد آنها قضاوت می کنید. مثلا وقتی باران می آید و یا یک اتفاق خوب و یا بد می افتد, شما آن را به حساب تقدیر و قضا و قدر می گذارید و پیش خود می گویید که این اتفاق افتاد تا من این کار را بکنم و یا متوجه فلان چیز بشوم. در ضمن این اعتقاد می تواند به شما کمک کند که اعتماد به نفس کافی را در مواجهه با مشکلات به دست بیاورید. زیرا شما قرار است که مرکز جهان هستی باشید!

هر دوی این اعتقادات هیچ گونه پایه علمی و یا منطقی ندارند و فقط فرضیه های فردی است. من در مهاجرت خودم به امریکا توانستم از این دو اعتقادی که مغز من بطور اتوماتیک بعنوان معجون مهاجرت در اختیارم گذاشت, در کنار هم استفاده کنم که نتایج روانی قابل قبولی را هم در پی داشت. البته بحث انحنای زمان و یا کیک کشمشی علمی است ولی ربط چندانی به این قبیل اعتقادات شخصی ندارد. ما تا زمانی می توانیم از اعتقادات خود کمک بگیریم که آنها را در حد یک اعتقاد شخصی و یا حتی خرافه بدانیم و حساب آنها را از مباحث علمی جدا کنیم. از طرف دیگر ممکن است کسی بتواند با توسل به اعتقادات مذهبی نیز به نتایج مشابهی دست پیدا کند.

خوب من دیگر باید بروم.