نمایش محبت در ایران و امریکا

امروز دوشنبه و روز بعد از تعطیل است. همه عنق هستند و هر کسی را که می بینند زیر لب به او دشنام می دهند و در دلشان می گویند که باز هم یک هفته دیگر باید این قیافه ها را تحمل کنم. دیروز بالاخره قایقم را تعمیر کردم و حالا باید برای فروش آن آگهی دهم. دیروز اتفاق دیگری هم افتاد و پشت حیاط خانه ما آتش گرفت. خوشبختانه همسایه ها متوجه شدند و خبر دادند و ما خیلی سریع آن را خاموش کردیم. پلیس و آتش نشانی هم آمد ولی تا آن زمان آتش خاموش شده بود. هنوز نمی دانیم که این آتش سوزی چگونه اتفاق افتاده است ولی من خیلی به آن مشکوک هستم. دیروز یک فروش همگانی بزرگ در محله ما بود و همه وسایلشان را در جلوی خانه هایشان گذاشته بودند که بفروشند. در خانه ما هم مثل همیشه چهارطاق باز بود و افراد زیادی سرشان را می انداختند پایین و داخل خانه می شدند. آتش سوزی از یک گلدان شروع شده بود و سپس به کف چوبی ایوان سرایت کرده بود ولی قبل از اینکه ما به آنجا برسیم یک نفر آنجا بوده است چون یک صندلی پلاستیکی نیم سوز را در گوشه دیگر پیدا کردیم و نشان می دهد که یک نفر آن را از جلوی آتش دور کرده و سپس گریخته است. حیف که برق دوربین پشت حیاط قطع بود اگرنه ممکن بود یکی از شما می دیدید که چه کسی آنجا را آتش زده است. همخانه من هم چندان بدش نمی آید که آنجا آتش بگیرد و بیمه به او خسارت بپردازد. خلاصه من به همه مشکوک هستم و حیف که به من ربطی ندارد اگرنه ته و توی آن را در می آوردم! وقتی که متوجه صندلی نیم سوز شدم و نظریه اتفاقی بودن آتش سوزی را رد کردم همه یک لحظه سکوت کردند و این برای من بسیار مشکوک بود!

امروز می خواهم در مورد موضوعی صحبت کنم که ممکن است قبلا به صورت پراکنده به آن پرداخته باشیم ولی چون به نظر من این موضوع می تواند در شناخت و تطابق اجتماعی یک مهاجر نقش زیادی داشته باشد باز هم می توانیم آن را موشکافی کرده و نظرات خودمان را در مورد آن بنویسیم. قبل از اینکه به سراغ موضوع اصلی برویم می خواهم به یک نکته اشاره کنم. اگر ما مسائل اجتماعی ایران و یا امریکا را با یکدیگر مورد بررسی قرار می دهیم هدفمان این نیست که بگوییم کدام یک از آنها خوب و یا بد است بلکه فرض من این است که ما می خواهیم از یک جامعه ای مثل ایران به جامعه ای دیگر همچون امریکا مهاجرت کنیم. برای اینکه ما بدانیم چگونه باید خودمان را با آن جامعه جدید تطبیق دهیم نخست باید شناخت کافی و واقعی از هر دو جامعه و روابط میان انسانها داشته باشیم. البته اینجا یک وبلاگ است و صحبت های ما هم علمی و تحقیقاتی نیست بلکه فقط نظرهای شخصی ما است که بر مبنای مطالعه و یا تجربیات شخصی به دست آمده است. هر چقدر که شناخت اولیه وسیع تر و کامل تر باشد, امکان سنجی نیز واقعی تر خواهد بود و در نهایت به ما این امکان را خواهد داد که بهتر تصمیم گیری کنیم. من سعی می کنم با مطرح کردن موضوعات مختلف و پراکنده ذهن شما را به سمت شناخت بیشتر جامعه ایران و امریکا سوق دهم و سپس شما نسبت به توانایی ها و شرایط خودتان در مورد مهاجرت خود امکان سنجی کنید. از آنجا که روابط انسانی در یک سیستم بسته نمی گنجد, پارامترهای انسانی نامحدود هستند و حتی ممکن است یک مسئله بی اهمیت اجتماعی بتواند نقش پررنگی را در سرنوشت یک مهاجر ایفا کند.

ولی موضوع اصلی این نوشته مربوط می شود به مرزبندی میان تعاریف اجتماعی و من قصد دارم امروز فقط به یکی از آنها بپردازم. به عنوان مثال هنوز در جامعه ما کسی به درستی نمی داند که مرز میان آزادی بیان و اهانت کجا است. مرز بین آزادی فردی و تعرض به حقوق دیگران کجا است. چه نقطه ای مرز میان کمک به دیگران و یا دخالت در امور دیگران است. چه مرزی میان تفریح و لذت بردن و حقوق دیگران وجود دارد و بسیاری از نکات دیگری که هر کدام از آنها نیاز به بررسی جداگانه دارد. موضوعی که من امروز می خواهم در مورد آن صحبت کنم مرز میان محبت کردن و نقض حریم خصوصی دیگران است. من در میان گفتگوهای رایج زیاد شنیده ام که ما افراد با محیتی هستیم. و تعریف ما از محبت کردن نیز این است که مهربانی و احساس خوب خودمان را نسبت به دیگران توسط بیان و یا عمل خودمان آشکار کنیم. چون محبت کردن در جامعه ما یک ارزش به حساب می آید, افراد مختلف سعی می کنند که برای کسب اعتبار بیشتر در جامعه محبت خودشان به شکل کامل تری آشکار کنند تا دیگران بگویند که او فرد بسیار مهربان و با محبتی است و از این طریق جایگاه خود را در جامعه بهبود بخشند. برای همین اگر شما به کسی محبت کنید و آن فرد بازخورد مورد نظر شما را نداشته باشد و همه جا نگوید که شما چقدر بامحبت هسنید ممکن است دفعه بعد شما آن محبت را انجام ندهید چون نتیجه مورد نظر خود را نگرفته اید. در جوامع غربی و مخصوصا در امریکا محبت کردن با مسائل مالی در ارتباط است و مثل یک کالا قیمت دارد بنابراین مرزبندی و نتایج آن بسیار ساده و روشن است. یعنی اینکه اگر شما یک دلار به کسی بدهید یک دلار محبت کرده اید و اگر ده دلار بدهید ده دلار محبت کرده اید. هر محبت دیگری هم تبدیل به دلار می شود و در نتیجه همه چیز مشخص است چون یک واحد مشترک وجود دارد و آن دلار است.

ولی در ایران واحد مشخصی برای محبت کردن وجود ندارد و مثلا کسی نمی تواند ارزش گذاری کند که محبت چه کسی ارزش بیشتری دارد. بنابراین افراد سعی می کنند با بزرگ نمایی و جلوه بهتر محبت خود ارزشی را که مورد نظر خودشان است کسب کنند. این واکنش فردی به مرور زمان به شکل یک رفتار اجتماعی درآمده است و از آن تعارفات کلامی و حرکتی و یا رفتارهایی که ما امروزه آن را محبت می نامیم شکل گرفته است. به عنوان مثال یک خانواده ایرانی در مقابل یک مهمان که به خانه خود می آید بسیار حساس و سخت گیر است و سعی می کند که بهترین های خود را به او بنمایاند و در اختیار او قرار دهد. زیرا مهمان فردی است که از خارج از چارچوب خانواده می آید و به عنوان یک بازوی تبلیغاتی می تواند جایگاه یک فرد و یا یک خانواده را در جامعه جابجا کند. فقط کافی است که یک مهمان بعد از خروج از خانه شما بگوید که شما غذای مناسب برای خوردن و یا مکان مناسب برای نشستن و خوابیدن را در اختیار وی قرار نداده اید و همین مسئله می تواند به با محبت بودن شما لطمه بزند و جایگاه و ارزش اجتماعی شما را در برابر جامعه کوچکی که در محدوده آشنایان شما است پایین بیاورد. دیگران سعی می کنند که با محبت بیشتر به آن فرد گوی سبقت را از شما ربوده و بگویند که ببینید من از آن فرد با محبت تر هستم و بهترین غذایم را در اختیار او قرار داده ام. ولی چون مثل امریکا واحد مشترکی وجود ندارد که قضاوت کند که چه کسی محبت بیشتری انجام داده است همه چیز بر می گردد به نحوه نمایش و بازتاب خبری آن محبتی که انجام گرفته است.

مسئله مورد بحث ما زمانی آغاز می شود که نمایش محبت وارد حریم شخصی دیگران می شود. البته در ایران به دلیل اینکه نمایش محبت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و از اولویت بالایی نسبت به حریم خصوصی برخوردار است, نقض حریم خصوصی توسط نمایش محبت کار ناپسندی به حساب نمی آید و اعتراض به آن در جامعه وارد نمی باشد. مثلا اگر ما به زور به مهمان خود غذا بخورانیم و یا برای ابراز محبت به یک نفر او را مرتبا بغل کنیم و ببوسیم, اگر آن فرد اعتراض کند به او می گوییم برو بابا تو اصلا آدم نیستی که بخواهیم به تو محبت کنیم! قضاوت دیگران و جامعه نیز نوع برخورد ما را تایید و تشویق می کند چون جایگاه محبت کردن به مراتب از حریم خصوصی بالاتر و با ارزش تر است.  از طرف دیگر نیز ما این حق را برای خود محفوظ می دانیم که به هر شیوه ممکن محبت خودمان را نمایش دهیم. جا افتادن اصلاح و داستان محبت خاله خرسه در جامعه ما نشان می دهد که محبت کردن فقط در صورتی خوب نیست و دوستی خاله خرسه محسوب می شود که به مرگ طرف مقابل و یا لطمه جدی او منجر شود! در بسیاری از موارد حتی تعرض بدنی و یا به اصطلاح خودمان کتک زدن به فرزندان و زنان نیز محبت کردن به شمار می آید و چنین توجیه می شود که این عمل از روی مهر مادری, پدری و یا برادری انجام می گیرد و در بسیاری از موارد نیز منجر به جرح و یا حتی مرگ کسی می شود که مورد این محبت قرار گرفته است. مهرورزی سیاسی هم از همین نوع است و یک نفر به خاطر محبت بیش از اندازه ای که به مردم دارد آنها را مورد مهرورزی قرار می دهد تا آدم شوند. در اینجا نیز مهرورزی اولویت بالاتری از حریم خصوصی انسان ها دارد.

ولی در امریکا حریم خصوصی انسان ها اولویت بسیار بالاتری دارد و اگر شما از روی محبت بچه ای را بگیرید و ببوسید به شما اعتراض خواهند کرد و اگر شما با تعجب بگویید که این کار را از روی محبت انجام داده اید برایشان قابل درک و فهم نیست. برای امریکاییان محبت یک مسئله شخصی و درونی است و ابراز آن می تواند در قالب کلام و به دور از هر گونه تعرضی به حریم دیگران انجام بگیرد. نمایش محبت که ما به اصطلاح آن را تعارف می نامیم نیز برای آنها تعریف شده نیست و اگر به کسی بیش از اندازه برای خوردن چیزی تعارف کنیم ناراحت می شود و فکر می کند که شما می خواهید او را به زور وادار به انجام کاری کنید که نمی خواهد. البته ابراز کلامی محبت در امریکا بسیار رایج است ولی تا زمانی که به دلار تبدیل نشده است ارزش خاصی ندارد و به وفور رد و بدل می شود و گرچه معانی آن با تعارفات معمول ما فرق می کند و بسیار ملایم تر است ولی ارزش آن معادل همان چاکرم و نوکرم و قربان صدقه رفتن های ما است. اگر در امریکا یک نفر با تاکسی به خانه شما بیاید و شما شب او را با ماشین خودتان به منزلش برسانید ارزش کار شما فقط همان پول بنزین و یا نهایتا کرایه تاکسی است و هیچ معنی دیگری برای آنها ندارد. آنها هم ممکن است دفعه بعد یک کادوی پنج دلاری برای شما بگیرند تا به کل بی حساب شوید. البته در امریکا هر کسی که به مهمانی می رود معادل ارزش شامی که می خورد یک چیزی برای  صاحب خانه می برد تا بی حساب شوند و معمولا یک شیشه شراب معمولی برای این کار کفایت می کند.

دانستن این تفاوت ها برای یک مهاجر بسیار ضروری است چون ممکن است از روی بی اطلاعی و عدم شناخت جامعه جدید کارهایی را انجام دهد که منجر به واکنش های نامطلوب شود و این مسئله به دلتنگی و غربت او خواهد افزود و در نتیجه باعث شکست او در پروژه مهاجرت خواهد شد. فقط کافی است که شما یک نفر را که دوست دارید بغل کنید و دستتان را دور گردنش بیاندازید و او خودش را کنار بکشد و به شما بگوید که دیگر این کار را انجام ندهید. این عکس العمل آن فرد تمام ساختار ذهنی شما را ویران خواهد کرد و به مشکلات روحی و روانی حاصل از مهاجرت شما خواهد افزود در حالی که شما باید قبل از مهاجرت با چنین واکنش احتمالی از سوی یک امریکایی آشنا باشید. همچنین شما در امریکا زیاد می شنوید که می گویند پول با من حرف می زند و این یک واقعیت اجتماعی است که شما باید با آن نیز آشنا باشید و بدانید که هرگونه محبت شما به دیگران علاوه بر اینکه نباید ناقض حریم شخصی آنها باشد بلکه به واحد دلار تبدیل می شود و بیش از آن ارزش دیگری ندارد. در غیر این صورت بعد از مهاجرت و با دیدن مصداق های عملی این تفاوت های رفتاری و اجتماعی دچار آسیب های روحی و روانی خواهید شد.

من دیگر باید بروم.