حریم خصوصی

فردا صبح قرار است بروم پیش یکی از دوستانم که در اوایل ورودم به امریکا با او آشنا شده ام. در آن زمان من در شهر سانفرانسیسکو تکنسین کامپیوتر بودم و به خانه های مردم می رفتم و کامپیوتر آنها را تعمیر می کردم. یک کوله پشتی داشتم که درون آن آچار و سیدی ها مورد نیازم قرار داشت و معمولا چند قطعه کامپیوتر هم به همراهم داشتم که اگر نیاز بود از آنها استفاده کنم. اولگا اولین مشتری من بود و من که به زبان انگلیسی تسلط نداشتم خیلی دلهره داشتم که مبادا مشتری از من راضی نباشد و من در اولین ماموریت کاری خودم گلاب به روی مبارک شما گند بزنم. وقتی که آدرس و مشخصات او را به من دادند خیالم کمی راحت شد چون دیدم اسمش اولگا است و شاید روس باشد.

وقتی وارد خانه اش شدم و قیافه اش را دیدم ناخودآگاه شروع کردم به روسی حرف زدن و خدا را شکر کردم که مجبور نیستم انگلیسی حرف بزنم. وقتی کامپیوترش را باز کردم و صفحه ویندوز بالا آمد دیدم که یک عکس سرخ لنین با داس و چکش در زمینه کامپیوترش است و کلی خنده ام گرفت. به او گفتم که خوب شد من آمدم اگرنه ممکن بود این عکس برایت دردسر ساز شود. هنوز در امریکا مردم نسبت به کمونیسم حساسیت دارند و مثل بیماری جزام از آن دوری می کنند. به هرحال ما با هم دوست شدیم و الآن هم هر چند وقت یکبار به خانه اش در شهر سنفرانسیسکو می روم و یا اگر مهمانی داشته باشد من را هم دعوت می کند. من از جمع روس ها چندان خوشم نمی آید و فرهنگ و کلاس اجتماعی ایرانی های امریکا به مراتب بالاتر از آنها است. برای همین به ندرت با آنها رفت و آمد می کنم ولی با اولگا که شوهر سابقش هم اهل آذربایجان بوده است نقاط مشترک زیادی برای صحبت کردن داریم.

یکشنبه هم در شهر سنفرانسیسکو یک پراید است که مردم با لباس های عجیب و غریب به خیابان می آیند و از صبح زود تا شب مشروب می خورند و می رقصند. من با دبورا قرار گذاشتم که در آنجا به او و دوستانش ملحق شوم تا بتوانم برای شما گزارش تصویری تهیه کنم. البته از قبل بگویم که تصاویر آنجا چندان پاستوریزه نیست و اگر بیماری قلبی دارید و یا ملاحظاتی از بابت مشاهده تصاویر احساس می کنید آن پست خاص را تماشا نفرمایید. بله. چقدر هم که شما تماشا نمی کنید! هنوز تصمیم قطعی نگرفتم ولی کلاه گیس سیخ سیخی خودم را هم میبرم که اگر قیافه من در میان جماعت آنجا خیلی غیر عادی بود آن را بر سرم بگذارم تا قیافه ام عادی شود!

ولی این موقع شب نیامده ام که این حرف ها را بزنم. می خواهم کمی با هم از نحوه برخورد امریکایی ها با مسئله نقض حریم خصوصی افراد صحبت کنیم. برای اینکه این مسئله را بهتر بتوانم توضیح دهم, حریم خصوصی را به دو بخش تقسیم می کنم.

1- حریم خصوصی فیزیکی

2- حریم خصوصی روانی

حریم خصوصی فیزیکی انسان چه چیزهایی می تواند باشد و چگونه نقض می شود؟

الف) از نظر علم روانشناسی فضای حریم خصوصی بدن انسان به اندازه طول یک دست می باشد و این به این معنی است که اگر ما سر و یا بدن خودمان را از این فاصله به یک فرد دیگری نزدیک تر کنیم وارد حریم خصوصی فیزیکی او شده ایم. این نزدیک شدن و ورود به فضای اطراف یک نفر همیشه تعرض نیست مگر آنکه آن فرد احساس ناراحتی یا معذب بودن داشته باشد. معمولا این فاصله از جانب مردها برای زن ها رعایت می شود ولی از جانب زن ها کمتر رعایت می شود چون کمتر مردی از نزدیک شدن یک زن به خودش احساس ناراحتی می کند. در شهر سنفرانسیسکو به علت حضور همجنسگرایان, زن ها هم این فاصله را رعایت می کنند چون اگر یک مرد همجنسگرا باشد به آنها اعتراض خواهد کرد.

در ایران متاسفانه حریم خصوصی فیزیکی افراد بسیار کوچک است و به دفعات در طول روز نقض می شود. شما افرادی را می بینید که موقع حرف زدن آنقدر سر خود را به شما نزدیک می کنند که فکر می کنید می خواهند گوش شما را گاز بگیرند. و یا در صف های مختلف آنقدر از پشت به شما نزدیک می شوند که اگر تکان بخورید با آنها تماس بدنی پیدا خواهید کرد. اگر کسی بچه بغلش باشد ممکن است آنقدر به شما نزدیک شود که لگدهای بچه اش شما را بی نصیب نگذارد و هر چقدر هم چپ چپ و راست راست نگاهش کنید و نچ نچ کنید هیچ تاثیری نخواهد داشت و آن فرد حاضر نیست بیشتر از پنج سانتیمتر از شما فاصله بگیرد. در ضمن بوی بدن نیز در فاصله های نزدیک می تواند برای دیگران آزار دهنده باشد و حتی اگر شما از عطر و یا ادکلن هم استفاده کنید ممکن است برای دیگران خوش آیند نباشد و یا به آن حساسیت داشته باشند.

ب) تماس بدنی یکی دیگر از مباحثی است که در حریم خصوصی فیزیکی انسان مطرح می شود. هر گونه تماس با دست و یا هر قسمت دیگری از بدن می تواند نقص حریم خصوصی فیزیکی افراد محسوب شود. اگر تماس فیزیکی در چارچوب روابط دیپلماتیک و یا رضایت دو طرف باشد نه تنها ایرادی ندارد بلکه خوشایند است ولی هر گونه برقراری تماس باید با خواست و اراده دو طرف صورت پذیرد. معمولا این مسئله هم از جانب مردها و هم از جانب زن ها رعایت می شود و تا کسی را نشناسند و مطمئن نباشند که از تماس بدنی ناراحت نمی شوند به او دست نمی زنند. این مسئله در محیط کار و بین همکاران خیلی رعایت می شود و مخصوصا آقایان طوری رفتار می کنند که خانم ها به هیچ وجه از کار کردن در کنار آنها احساس ناراحتی نداشته باشند. البته زن ها هم به حقوق خود آگاهی دارند و هیچ کس نمی تواند در محیط کار به حریم بدنی آنها تجاوز کند.

در ایران باز هم متاسفانه حریم بدنی افراد رعایت نمی شود و اگر شما به عنوان مرد هم در خیابان و پیاده رو راه بروید بدن شما بی نصیب نمی ماند و حتی شده با یک تنه خوردن و یا هول دادن در صف و یا اینکه وقتی در تاکسی نشسته اید یک آدم لندهوری که بوی عرق می دهد هیکل خودش را روی شما می اندازد. حریم بدنی زن ها نیز که جای خودش را دارد و آنها به دفعات مورد آزارهای بدنی سهوی و عمدی قرار می گیرند و این مسئله برای آنها مشکلات زیادی را به وجود می آورد. معمولا این حریم از سوی مردها نقض می شود و بخاطر لذت دیپلماتیکی که از تماس بدنی آنها با یک زن حاصل می شود, در مورد آن توجه کافی به خرج نمی دهند. البته اگر یک زن از یک مرد خوشش بیاید و لذت دیپلماتیک دو جانبه باشد و تماس بدنی موجب آزار هیچکدام نشود تماس بدنی تعرض محسوب نمی شود. ولی متاسفانه بیشتر لمس زنهایی که توسط مردها در مکان های عمومی صورت می گیرد موجب آزار آنها شده و تعرض محسوب می شود.

و اما نقض حریم خصوصی روانی افراد نیز چند وجه دارد که به اختصار به آنها می پردازیم.

الف) سوال کردن و یا تحقیق و تفحص در مورد هر چیزی که به جنسیت, نژاد, فرهنگ و مذهب یک نفر مربوط باشد تعرض به حریم خصوصی او محسوب می گردد. در امریکا هیچ کس اجازه ندارد در مورد عقاید شخصی کسی پرس و جو نماید و از او سوال کند. مذهب یک نفر می تواند برای همیشه خصوصی باقی بماند بدون اینکه یک نفر اجازه داشته باشد در مورد آن سوال کند. شما نمی توانید نژاد یک نفر را بپرسید مگر اینکه خود او تمایل داشته باشد در مورد آن صحبت کند. وقتی که در خانه قبلی بودم یک شب هشت نفر پلیس به خانه ما ریختند و از همخانه قبلی ام در مورد مواد مخدر پرس و جو کردند. یکی از پلیس ها وقتی گواهینامه من را دید از من پرسید که اهل کجا هستم و من گفتم که امریکایی نیستم. او دیگر هیچ سوالی نکرد چون از نظر قانونی اجازه ندارد که ملیت من را سوال کند. فقط پلیس مهاجرت بخاطر شغلش به این اطلاعات دسترسی دارد. وقتی شما در امریکا به محیط کار می روید هیچ کسی از شما سوال نمی کند که وضعیت خانوادگی شما چگونه است و آیا همسر دارید یا خیر.

ولی در ایران عقیده, مذهب, نژاد و حتی لهجه و گویش محلی انسان ها مورد سوال و پرس و جو قرار می گیرد و این یعنی تعرض به حریم خصوصی افراد. اینکه شما بخواهید بدانید که آیا یک نفر نماز می خواند یا خیر از نظر علم روانشناسی تعرض به حریم خصوصی وی محسوب می شود. تفتیش عقاید و خودی و ناخودی کردن افراد و هرگونه پیش داوری نژادی تعرض به حریم خصوصی افراد است که متاسفانه در ایران به وفور دیده می شود. کلا پرس و جو در مورد هر چیزی که یک نفر رضایتی به ارائه آن به دیگران نداشته باشد تعرض به حریم خصوصی او محسوب می شود. متاسفانه حتی در خانواده ها نیز والدین حریم خصوصی فرزندان خود را رعایت نمی کنند و حتی سرشان را به درون کیف مدرسه آنها فرو می کنند و یا جیب شلوارهایشان را در خفا می گردند.

ب) سوال کردن در مورد مسائل احساسی و یا دخالت و اعمال سلیقه در تمایلات انسان نیز تعرض به حریم خصوصی دیگران است. در امریکا کمتر فردی در مورد احساسات و تمایلاتی که افراد پیدا می کنند اعمال سلیقه می کند. البته ممکن است افراد این کار را انجام دهند ولی قانون از آنها حمایت نمی کند. مثلا یک پدر نمی تواند دخترش را مجبور کند که یک پسری را دوست نداشته باشد و یا یک مادر سلیقه تحصیلی خودش را به فرزندش تحمیل نمی کند. حتی اعمال سلیقه در نوع لباس و پوشش دیگران نیز تعرض به حریم خصوصی دیگران محسوب می شود. مدل مو و یا حتی تزئیناتی که مخصوص یک قشر و یا رده سنی خاص است نیز در حریم خصوصی افراد است و دیگران اجازه ندارند آن را نقض کنند.

در ایران حریم احساسی و تمایلات افراد به دفعات نقض می شود و سلیقه های آنها مورد سوال قرار می گیرد. از نوع لباس و مدل مو گرفته تا رنگ شلوار و احساسات انسان ها به دیگران. والدین در تحمیل عقیده ها و سلایق خودشان به فرزندانشان سنگ تمام می گذارند و حتی اطلاع ندارند که با این کار به حریم خصوصی آنها تعرض می کنند. وقتی افراد به خانه یکدیگر می روند نوع دکور و چیدمان وسایل خانه یکدیگر را زیر سوال می برند و با اینکار به حریم خصوصی یکدیگر تعرض می کنند. اگر پدر خانواده با برادرش قهر کند هیچ کس اجازه ندارد با طایفه آنها ارتباط برقرار کند و اگر آشتی کند هر شب همه باید در خانه آنها باشند و تمایلات تک تک افراد در این روابط نادیده گرفته می شود و حریم خصوصی آنها نقض می شود. البته موارد نقض حریم خصوصی بسیار زیاد است و من فقط همین مقدار را به خاطر آوردم.

برای یادآوری بگویم که مسائلی که من مطرح می کنم دلیل بر خوب بودن امریکا و یا بد بودن ایران نیست و البته زندان گوانتانامو هم هنوز سر جایش است و بر منکرش لعنت. بدی های امریکاییان هم زیاد است ولی ما آن بدیها را می گذاریم برای خودشان. آنچه که برای ما مهم است این است که خوبی هایی را که در امریکا است یاد بگیریم واز آن استفاده کنیم.

اگر در امریکا هستید شب بخیر, اگر در اروپا هستید نصف شب بخیر و اگر هم در ایران هستید صبح بخیر.