من در امریکا یک مهره آزاد هستم

الآن داشتم یک متن غیر مهاجرتی توی دود می نوشتم. گفتم بیایم و یک عرض ارادتی هم خدمت شما داشته باشم. دو روز آخر هفته خیلی سریع گذشت و من اصلا نفهمیدم که چطور تمام شد. کار خاصی هم نکردم چون آنقدر باد شدید بود که نه می شد ماهیگیری کرد و نه می توانستم بر روی موتور قایقم کار کنم. روکش قایقم هم پاره شد و امروز باید بروم و یک روکش جدید بگیرم اگرنه فردا که باران بیاید داخل آن پر آب می شود. اگر بتوانم قایقم را هر چه سریع تر درست کنم و بفروشم بسیار خوب می شود چون اگر درست نشود کسی آن را نمی خرد و موقع اسباب کشی برایم دردسر می شود. شنبه هم رفتم هومدیپو که فروشگاه بزرگ وسایل خانه است. در واقع هر چیزی که شما ممکن است در ساختن و یا تعمیر یک خانه نیاز داشته باشید در آن وجود دارد. از دستیگیره در و قفل گرفته تا انواع کاشی و گچ و سیمان و میل گرد. من فقط یک چسب کوچک خریدم ولی هر موقع که به آنجا می روم لااقل دو ساعت می چرخم و به همه چیز نگاه می کنم. تقریبا آنجا به بزرگی یک سالن نمایشگاه بین المللی است تهران است و دیدن تمام اقلام آن چندین ساعت زمان می برد.

شنبه یک کفش پاشنه بلند همخانه ام را که پاشنه اش شیشه ای است و درونش چراغ دارد ولی چراغش روشن نمی شد تعمیر کردم. همخانه من اعتقاد دارد که من یک نابغه هستم چون هر چیزی که در خانه خراب می شود درست می کنم و یا وقتی که کانال های تلویزیون به هم می ریزد می توان دوباره آن را تنظیم کنم. این کارها برای آنها خارق العاده است و نمی توانند تصور کنند که یک نفر هم بتواند پریز برق را درست کند و هم سیم های تلویزیون را نصب کند. از طرف دیگر به نظر من این کارها خیلی عادی است و آنها خنگ هستند که نمی توانند از پس آنها بر بیایند. ولی چرا آنها ما را خیلی باهوش می دانند و ما فکر می کنیم آنها خنگ هستند؟ امروز قصد دارم که کمی با همدیگر این مسئله را بشکافیم و سیستم خودمان را با سیستم امریکایی مقایسه کنیم. قبلا در  یک پست قدیمی در مورد خطی بودن اندیشه امریکایی و موجی بودن اندیشه ایرانی صحبت کرده ام و در اینجا قصد دارم کمی بیشتر توضیح دهم. 

با اینکه سیستم اجتماعی ایران جامعه گرا و گروهی است و سیستم اجتماعی امریکا فرد گرا, ولی کار گروهی در ایران بسیار ابتدایی و ناکارآمد است. علت آن این است که ساختار یک تیم بر اساس نقش افراد مختلف شکل می گیرد و هر کدام از آنها یک پایه هستند که وظایف خاص و بخشی از بار مسئولیت بر دوش آنها است. در امریکا انسان ها را برای قرار گرفتن در یک نقطه خاص از یک کار گروهی تعلیم می دهند و از او انتظار دارند که فقط همان یک کار را بلد باشد و به خوبی آن را انجام دهد. ولی در ایران موقعیت های هر انسان در یک جمع مشخص نمی شود و به قول معروف همه در پست های خودشان شناور هستند. مثلا اگر یک جمع ده نفره در ایران بخواهند یک کار گروهی را انجام دهند تداخل مسئولیت در آن گروه بسیار واضح خواهد بود و در نهایت کارآمدی آن را بسیار پایین خواهد آورد. این وضعیت را شما می توانید در کل جامعه نیز مشاهده کنید و می بینید که تقریبا همه مردم سعی می کنند که تا جایی که امکان دارد از هر چیزی یک سررشته ای داشته باشند و کارهایشان را خودشان انجام دهند. بنابراین کارآیی جامعه به شدت افت می کند و بازدهی اقتصادی و فرهنگی پایین می آید.

من که یک ایرانی هستم و با طرز فکر موجی خود بزرگ شده و رشد کرده ام, در یک سیستم خطی امریکایی می توانم موثر باشم ولی نه به عنوان یک پایه بلکه به عنوان یک مهره آزاد. دقیقا مثل یک بازیکن شناور در یک تیم فوتبال و یا والیبال که می تواند در نقاط مختلف زمین مانور دهد و کارآیی داشته باشد. ولی اگر تمام بازیکنان یک تیم فوتبال شناور باشند و دروازه بان بیاید جلو که گل بزند و فوروارد برود داخل دروازه, تیم شما همانند جامعه کنونی ایران کارآیی خودش را از دست خواهد داد و نتایج لازم را نخواهد گرفت. ناکارآمدی یک گروه به صورت بازخور و یا فیدبک عمل کرده و اعضای گروه را تشویق می کند که به فراگیری دیگر موقعیت های گروه بپردازند تا آن را به نحو بهتری انجام دهند. زمانی که یک کار گروهی در یک سیستم جامعه گرای موجی نتیجه لازم را نمی گیرد این توهم در تک تک افراد گروه به وجود می آید که آنها می توانند با اندکی تلاش مسئولیت های دیگران را بهتر از خود آنها انجام دهند و  در نتیجه وقتی به سراغ مسئولیت های دیگر می روند حتی کارآیی پست خودشان را نیز در گروه از دست خواهند داد.

برای همین اگر به محیط های کاری امریکا دقت کنید, خیلی زود متوجه می شوید که عناوین کاری آنها دقیقا مرتبط با وظایفی است که کارمندان در یک شرکت به عهده دارند. اگر کسی به عنوان یک حسابدار استخدام شده باشد به هیچ وجه به او اجازه نمی دهند که مثلا در کار طراحی اظهار نظر کند حتی اگر در آن زمینه فوق تخصص داشته باشد. اگر هم بخواهند از او در جاهای دیگری استفاده کنند حتما سمت کاری او را عوض خواهند کرد و قرارداد جدیدی با ذکر مسئولیت های جدید خواهند نوشت. ولی در ایران همه در مورد هر چیزی اظهار نظر می کنند و سعی می کنند از تواناییهای خودشان در آن مورد استفاده کنند. حتی اگر به یک پزشک مراجعه کنند و از تشخیص او خوششان نیاید خودشان آن را وتو کرده و با کمک فامیل و در و همسایه به معالجه خودشان می پردازند. اگر لوله خراب شود خودشان آن را تعمیر می کنند و در شرکت ها  و مراکز اقتصادی و ورزشی و سیاسی و فرهنگی نیز همه در کار و تخصص یکدیگر سرک می کشند و اعمال نظر و سلیقه می کنند. بنابراین هیچوقت آن سیستم ها به بازدهی مناسبی نخواهد رسید و یا حتی به کل منهدم  و ویران می شود.

به عنوان مثال من به عنوان ایرانی یک قایق ارزان خریدم که موتورش احتیاج به تعمیر داشت. چون می خواستند سه هزار دلار برای تعمیر آن بگیرند من قبول نکردم و خودم با مطالعه و تحقیق و سعی و خطا آن را تعمیر کردم و بسیار هم خوشحال هستم که سه هزار دلار را پرداخت نکرده ام. ولی اگر کمی دقیق تر بشویم در می یابیم که من نه تنها سودی نکرده ام بلکه متضرر هم شده ام. چرا؟ به دو علت. اول اینکه موتوری که من تعمیر کردم هیچوفقت کارآیی لازم را نداشت و همیشه در وسط آب خراب می شد و برایم دردسر درست می کرد. و دوم اینکه مدت زمانی را که من برای یادگیری و تعمیر آن موتور صرف کردم اگر برای نوشتن یک برنامه کامپیوتری که در حیطه تخصص خودم است صرف می شد, حداقل می توانستم بیست هزار دلار در بیاورم. پس من یک کاری را انجام دادم که در تخصص من نیست و همه هم به به و چه چه کردند و گفتند که من نابغه هستم. ولی حاصل کار چه شد؟ به فرض این که من حتی وقت و هزینه یادگیری موتور را پرداخته باشم تا آن را به طور اصولی فرا بگیرم. آیا من قصد دارم که تعمیرکار موتور شوم؟ اگر خیر این همه وقت و هزینه یادگیری تلف شده است و در مجموع از کارآیی من و در نهایت از کارآیی گروه و جامعه خواهد کاست.

برای همین در امریکا هر کسی فقط در رشته و تخصص خودش فعالیت می کند و هیچ ابایی از پرداخت پول برای خدماتی که دیگران ارائه می کنند ندارند ومثل  ما عاشق کارها و خدمات مجانی نیستند. ما حتی خوب و بدی آدمها را هم با این معیار می سنجیم و اگر کسی برای ما کار کند و پول نگیرد می گوییم عجب آدم خوبی بود که این همه برای من کار کرد و پول نگرفت. در صورتی که پول در امریکا نشانه ارزش کار است و چیزی به نام ارزش معنوی وجود ندارد. پس اگر در یک کار پولی رد و بدل نشود آن کار بی ارزش است. برای همین شما شاهد گردش مالی وسیع در جامعه و در نهایت گردش و رونق اقتصادی هستید. در ایران تمایل انسان ها به نگه داشتن پول و یا نپرداختن و دیر پرداختن پول است و این مسئله چرخه اقتصادی را لنگ می کند. در حالی که در امریکا پول به راحتی دست به دست می شود و شما را تشویق می کنند که خدمات بیشتری در تخصص خودتان ارائه دهید و پول بیشتری بگیرید. بنابراین گرچه ممکن است روش کاری و فکری من برای امریکاییان جالب و یا حتی به عنوان مهره آزاد و آچارفرانسه کارآمد باشد ولی در نهایت روش فکری و کاری من بازدهی لازم را ندارد.